CLUBKAART: EEN ILLUSIE VAN DAADKRACHT
De invoering van de persoonsgebonden clubcard ter bestrijding van voetbalvandalisme lijkt voorlopig van de baan. Het was de bedoeling deze persoonsgebonden clubcard komend seizoen in te voeren om zo makkelijker ongewenste bezoekers uit de stadions te kunnen weren. Een niet- persoonsgebonden versie van de clubcard (dus zonder foto) bestaat al enkele jaren. Het is vooral een servicekaart die nauwelijks of geen effecten heeft voor de veiligheid in voetbalstadions. De kaart wordt namelijk niet ongeldig verklaard bij een stadionverbod en sommige supporters beschikken over tientallen clubcards van diverse clubs op hun eigen naam en op die van vrienden en familie. Om die reden was besloten dat er een persoonsgebonden card met foto zou komen. Alle betrokkenen hadden dat met elkaar afgesproken. Toch bleek het draagvlak bij clubs en supporters gering. Voorzitters van sommige clubs voerden oppositie tegen invoering van de card. Een door TNO verricht onderzoek (Holland, Christiaan, Brechje Hollaardt, Thessa van Hoorn en Ruud Smits,1998. Quick Scan Haalbaarheid Persoonsgebonden Clubcard. TNO-STB, in opdracht van Landelijke Federatie Supportersverenigingen) gaf aan dat nog niet voldaan was aan de noodzakelijke voorwaarden voor een effectieve veiligheidspas. Onderzoek in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport gaf aan dat er nog te veel hiaten zijn voor invoering van een persoonsgebonden clubcard. De KNVB heeft om uitstel van invoering van de card verzocht. De politiek lijkt daar niet onwelwillend tegenover te staan. En van het uitstel zal wel weer afstel komen. Daarmee zijn we terug bij af.
Het mogelijke afblazen van de card doet denken aan een eerdere, mislukte, poging om een veiligheidspas in te voeren. In het seizoen 1989/ 1990 werd een pasjesregeling ingevoerd die inhield dat supporters van de vijf risiscoclubs over een pasje (niet persoonsgebonden, dus zonder foto) moesten beschikken om een uitwedstrijd van hun club bij te kunnen wonen. Zonder pasje zouden ze niet aan een kaartje kunnen komen. De invoering van die pasjes leidde tot verzet bij de risico-supporters. Ze veroorzaakten rellen bij een interland-wedstrijd en saboteerden de toepassing. Door te dreigen het stadion te bestormen kregen Feijenoord-supporters de burgemeester van Utrecht zover dat zij toch de wedstrijd bij mochten wonen, en risicosupporters van Den Haag regelden kaartjes voor hun rivalen uit Amsterdam. De pasjesregeling was vervolgens van de baan. Na de mislukking werd besloten een wettelijke legitimatieplicht bij voetbalwedstrijden in te voeren. Daar wordt in de praktijk overigens niet zoveel mee gedaan.
Ondanks deze mislukking werd na nieuwe incidenten toch steeds weer geroepen om de invoering van pasjes. Die roep lijkt vooral een symboolfunctie te vervullen want het komt er steeds niet van. Zeggen dat er een veiligheidspas moet komen wekt de illusie van daadkrachtig optreden tegen het voetbalvandalisme. Maar iedere keer als invoering dichterbij komt worden tekortkomingen en nadelen van de kaart benadrukt en wordt gewezen op invoeringsproblemen. Misschien is het vooruitgang te noemen dat, in tegenstelling tot in 1989, nu via onderzoek en evaluatie twijfels aan de haalbaarheid en effectiviteit de overhand hebben gekregen en men deze keer niet overstag is gegaan onder druk van supportersrellen.
Natuurlijk maakt een persoonsgebonden clubcard geen einde aan het geweld buiten stadions. Natuurlijk is een persoonsgebonden clubcard een belemmering voor spontaan stadionbezoek. Dat was al bekend toen besloten werd de kaart in te voeren. Maar eerst instemmen met de clubcard en hem daarna afwijzen is niet consequent. Blijkbaar staat veiligheid helemaal niet zo hoog in het vaandel staat als wel beweerd wordt. Supporters en clubs zouden er daarom na al die jaren beter aan doen aan te geven hoe ze ongewenste supporters dan wel uit de anonimiteit gaan halen en uit de stadions weren. Er is geen simpele oplossing voor voetbalvandalisme, maar er zijn wel mogelijkheden het beter te beheersen.
De gang van zaken is illustratief voor het beleid met betrekking tot voetbalvandalisme in de loop der jaren. Na een incident worden met een ogenschijnlijk grote mate van eensgezindheid maatregelen afgekondigd. Na ieder nieuw spraakmakend incident benadrukken betrokkenen het gezamenlijk belang dat ze hebben bij een verhoogde veiligheid rond voetbalwedstrijden. Als het incident voorbij is, blijken de kaarten iedere keer toch weer anders te liggen. Als er een tijd geen spraakmakende incidenten zijn, zakt het nemen van maatregelen onmiddellijk lager op het prioriteitenlijstje. Mooie woorden over gezamenlijke belangen en gedeelde verantwoordelijkheid verhullen verschillen, die er wel degelijk zijn.
Daarbij winnen korte termijn belangen het vaak van belangen op langere termijn. Zo is het regelmatig voorgekomen dat om acute problemen te voorkomen, supporters onder druk toch maar het stadion zijn binnengelaten (vaak gratis!), hoewel ze geen kaartje voor de wedstrijd hadden en het beleid erop gericht was om ze te weren. Lokale belangen staan vaak verwezenlijking van landelijke doelstellingen in de weg. Aan het niet nakomen van gemaakte afspraken is meestal geen enkele sanctie verbonden, met vrijblijvendheid als gevolg. Vaak was ook niet duidelijk welk doel als gevolg van de voorgenomen maatregelen bereikt zou moeten worden. Maatregelen worden vaak genomen (of niet genomen) op grond van veronderstellingen in plaats van feiten.
Er kan inderdaad discussie bestaan over de vraag of een veiligheidspas het meest geschikte middel is om voetbalvandalisme beter te kunnen beheersen. Maar het past niet als een inconsequent beleid en een jarenlang voorslepende discussie over pasjes en clubcards tot gevolg hebben dat samenhangende en niet vrijblijvende maatregelen achterwege blijven die ongewenste supporters in en rond stadions kunnen weren.
